Bewustzijn en religie, 6

Apollonius van Tyana, legende en magiër

Eindigt de stille weg in een drama? Sinds tweeduizend jaar bewandelen veel mensen de stille weg. Gruwelijk veel mensen stierven in de eerste en tweede wereldoorlog. Vooral ook veel jonge mensen vonden de dood. In de eerste wereldoorlog dienden zij als kanonnenvoer. Jongens, tieners waren het. En de nazi-waanzin waarin het Arische ras hoogtij viert, greep in de tweede wereldoorlog als een geïndustrialiseerde moordmachine om zich heen. En nog altijd steekt nazi-waanzin de kop op. Bedenk ook dat deze moordmachine door mensen is bedacht. En dat dit alles hier plaats vond, in West Europa, de bakermat van het Christendom. Hoe kan het gebeuren? Nooit en nergens blijken garanties onvoorwaardelijk. 

Op de stille weg is het stil. Je kunt het je nu niet goed voor stellen, maar Jezus ging de stille weg. Zijn weg begon met de doop in de Jordaan en eindigde aan het kruis op Golgotha. In deze tijd is wereldwijd zijn levensloop openbaar geworden. Over wat zijn levensloop precies betekent voor de mensheid wordt nog volop geschreven, verkondigd en gesproken. Voor- en tegenstanders, een ieder is er op zijn manier vol van. Ik ook. 

Heel opmerkelijk is dat een tijdgenoot van Jezus, Apollonius van Tyana, wereldberoemd was. Hij wordt tot de laatste, grote ingewijden van de oude wereld gerekend, een magiër. De leer van Apollonius ging de wereld rond. Hij speelde ook een politieke rol van betekenis. Tegenwoordig doen geschiedschrijvers Apollonius af als een legende. Men kan zich niet meer voorstellen dat iemand die zo ver boven de menselijke maat uitstak, werkelijk geleefd zou hebben. En zo raakt Apollonius steeds verder uit beeld. 

Feitelijk komt Jezus steeds meer in beeld, terwijl hij toentertijd volstrekt onbekend was. De gebeurtenissen, zoals beschreven in de evangeliën, passeren onopgemerkt. Hooguit wat geroezemoes, een regionaal gerucht. Slechts een groepje mensen is getuige. Een kleine familie, meer is het niet. Geen familie in de traditionele zin; geestelijke verwantschap draagt de familieband. Gedurende ongeveer drie jaar zijn de leden getuigen, de meesten beseffen het pas na zijn dood, dat Jezus Christus werd.

Inmiddels heeft ongeveer de hele wereldbevolking wel eens van Jezus gehoord. Hoe komt dat toch? Waarschijnlijk komt het door het drama. In zijn levensloop herkennen wij ons drama, ons persoonlijk drama. Ook mij zou het kunnen overkomen. De apocalyps van mijn leven dringt zich op. Een mens kan op allerlei manieren uit de bocht vliegen, en, of bezit en zekerheden verliezen. Op elk moment kan mij onrecht aangedaan worden. Maar op de één of andere manier ontsnapt Jezus. Terwijl hij sterft aan het kruis. Maar hoe hij ontsnapt is een raadsel? Jezus geeft een hint: ‘Ziet naar de vogelen des hemels. Zij zaaien niet en maaien niet en brengen niet bijeen in schuren’ (lees: Mattheüs 6: 25-34). 

Jezus drinkt de beker leeg. Maar hij bidt eerst nog, en hij vraagt of de drinkbeker aan hem voorbij mag gaan. Jezus speelt geen rol. Glans rollen worden aangeboden, zoals koning, magiër,  held of stuntman. Geen rol past hem. Elke rol die voorgespiegeld wordt, wijst hij af (lees de verzoekingen in de woestijn: Mattheüs 4). 

Wij mensen maken van het leven een drama. En vaak doen we alsof we van niets weten; alsof het drama ons overkomt. Maar al te vaak kiezen wij voor drama, omdat wij niet willen weten en de andere kant opkijken. Soms kan ik het niet langer dragen. Ik ben schuldig. Voor velen is mijn schuldbekentenis weerzinwekkend, een toonbeeld van zwakte. Maar kan ik nog anders? Want ook al haal ik de trekker niet over, mijn samenleving steekt geld in wapenhandel en in de fabricage van wapens. En ook is het houden van dieren in mijn samenleving verworden tot een industrie. Van deze samenleving ben ik lid en ik deel voor- en tegenspoed. Dieren worden preventief geruimd. Dieren met tienduizenden samen opgehokt in stallen die het daglicht niet verdragen. Het is schande, het holt mijn samenleving uit. En hoe ik ook kronkel en me in allerlei bochten wring: ik ben een deelgenoot van deze wantoestanden. 

"Jezus trekt met zijn discipelen naar Gethsémané; en op zeker moment zondert hij zich af om te bidden. Hij neemt Petrus en de twee zonen van Zebedéüs met zich mee. Onderweg begint hij droevig en zeer beangst te worden. Hij spreekt: 

“Mijn ziel is geheel bedroefd tot de dood toe, blijf hier en waak met mij.” 

Wat verderop valt hij op zijn knieën en bidt: 

“Mijn Vader, indien het mogelijk is, laat deze drinkbeker aan mij voorbij gaan, maar niet gelijk ik wil, maar gelijk u wilt.” 

Wanneer hij terugkeert, slapen de drie discipelen. 

Jezus verwijt Petrus: “Kun je dan niet één uur met mij waken?...”, 

(Uitdijend Bewustzijn, blz. 106; 

lees ook Mattheüs 26: 37- 40). 

Het leven is niet domweg glad te strijken door het opwekken van een goed gevoel. Mindfulness, mediteren? Uitstekend! Maar toch ontkomt niemand er aan. Op zeker moment kan ik het lijden niet langer buiten sluiten. Daarom intrigeert de levensloop van Jezus. Hij bewandelt de stille weg. Het voelt ongemakkelijk. Ik herken mijn eigen ondergang: eenzaamheid, ziekte, zinloos leven, angst en beven; onbegrip, gedrevenheid, mislukking, verlies en behoefte aan verbinding. Maar hij gaat de stille weg, en vanuit een welhaast eenzame stilte vraagt hij of de drinkbeker aan hem voorbij mag gaan. De stille weg schrikt af. Maar diep van binnen weet ik dat het de weg is. De romantiek van een goed gevoel momentje ontbreekt hier. Het leven is rauw. 

Zelfs nu, tweeduizend jaar later, ervaar ik dat ik weinig moed verzameld heb. En ik weet ook dat spiritualiteit geen goedgelovigheid is. Juist het denken is een spirituele kracht. Zeker de stille weg eindigt hier met de dood. Jezus stierf aan het kruis. Maar een opening volgt: Opstanding en Hemelvaart. Ergens onderweg word ik vrijheid gewaar. En ik zie meer mensen; ook zij tasten af. 

Onbevangen denken vindt haar oorsprong in het gebied van de geestelijke wereld. Het denken openbaart in het bewustzijn gedachten die ontspringen in het gebied van de geest. Ieder mens kan hier gedachten uit putten. Daarom kunnen mensen door denken het volledig met elkaar eens worden, dezelfde conclusies trekken. En er met elkaar over spreken. De geestelijke wereldgrond, die zich door het denken openbaart, verbindt binnen- en buitenwereld. Al het weten is en wordt in de kosmos vast gehouden. Wij maken daar deel van uit, en wij kunnen daaraan bewust een bescheiden bijdrage leveren.