Mijn hemel: bewustzijn?

Ja, mijn hemel? Bewustzijn, wat is dat? De plek van ons bewustzijn wordt nergens in het lichaam gevonden. Sterker nog, met een paar relatief eenvoudige, neurologische proefjes wordt aangetoond dat we geen 'zelf' hebben. Filosoof Thomas Metzinger voegt daar triomfantelijk aan toe dat hij dat al dertig jaar beweert (NRC Wetenschap, 31/10 &1/11 2020). 

Prima om tot de bodem uit te zoeken welke stofjes mijn stemming bepalen. En wanneer het gerust stelt, ook goed. Maar ik twijfel aan de houdbaarheid. Hoezo de stofjes die mij dwars zitten? Mijn lichaam wordt voorgesteld als een machinerie. Simpelweg stofjes aanpassen, en klaar is Kees.

Maar wat ervaar ik zelf? Vreemd genoeg ervaar ik niet dat ik uit stof opgebouwd ben. Ik ervaar ruimte, en vaak veel meer ruimte dan mijn lichaam inneemt. Want in mijn lichaam maak ik verre reizen.

Midden jaren tachtig schreef ik het gedicht het lijkt wel eens (zie het boekje Fragmenten). De laatste regel luidt: "de schepping is bovenal herkennen en het leven soms een schaterlach". In mijn boek uitdijend bewustzijn staat de zin: "Maar toen ik buiten waarnam wat ik binnen zag, schrok ik". Binnen en buiten vloeien in elkaar over. Er is geen duidelijke grens. En pas later drong het tot me door: dat wat geestelijk is binnen en buiten met elkaar verbindt. Daarmee wordt de aard van de zintuiglijke wereld geopenbaard en tegelijkertijd wordt de eenheid hersteld. Soms harmonisch, en soms schrik ik er van.

Van jongs af aan speelt spiritualiteit een rol in mijn leven. Hoe dat komt, geen idee? Mijn moeder gaf een blauwe maandag les op een zondagsschool. Ik was nog een kleuter en ondertussen roetsjte ik over de trapleuning naar beneden. Ik zag hoe het licht door het trappenhuis sprong. Het leven knikte mij in al zijn heerlijkheid toe. Ik werd er vrolijk van, dat herinner ik me nog levendig. 

In de praktijk blijkt het leven vaak stug en moeizaam. Het gold zeker ook voor mijn moeder. Van haar herinner ik me het gezegde: "Dingen die in het leven werkelijk van waarde zijn, worden niet op een presenteerblaadje aangereikt".

En die neurologische proefjes dan? Niks mis mee. Onze natuurlijke basisinstelling streeft naar eenwording en evenwicht. Wanneer we door neurologische proefjes op het verkeerde been worden gezet, streeft onze hele constitutie naar herstel van eenheid, zoals hierboven omschreven. De wetenschap noemt het opportunisme; en een teken dat we geen zelf hebben. Tja, de wetenschap graaft zich steeds dieper in de materie. En het verhaal wordt steeds langer. Nadat het ene stofje gevonden is, gaat men naarstig op zoek naar het volgende. Maar schenkt deze aanpak op den duur ook bevrediging? Komt er ooit een eind aan het ene na het andere stofje?