Tuinarbeid is gezonde aardebinding

Aardebinding. Het is maar goed dat ik een hobbytuinderij onderhoud. Want door mijn spirituele bespiegelingen trekken de luciferische krachten ook aan mij. Werken en ploeteren op de tuin zorgt voor een tegenwicht. En ondanks veel teleurstellingen geeft de tuin voldoening. Op de Groentenhof wordt biologisch geteeld. Je leert de samenhang zien tussen organische processen, bijvoorbeeld de rol die de dierenwereld daarin speelt, van regenworm tot buizerd.

Soms denk ik weleens dat wanneer al die hardlopende, jonge mensen dagelijks enige uren zouden tuinieren er een aaneenschakeling van kleinschaligheid zou ontstaan en daardoor spoedig herstel van diversiteit. Kale, troosteloze industrieweilanden, waarin en waarop alles weer tot leven komt.  Op de Groentenhof, een tuin van slechts tweeduizend vierkante meter, speelde het zich voor mijn ogen af. Nieuw leven kwam uit alle hoeken en gaten tevoorschijn.

Ik word steeds weer enthousiast door het boek Waarnemen en denken van Rudolf Steiner.  Het prikkelt om tot het uiterste te gaan. Het komt door de scherpzinnigheid waarmee het proces van waarnemen tot bewustworden wordt beschreven. Hij ontsluit een kennistheorie die uitstijgt boven formaliteiten. Maar ja, is het beschrijven van een universele waarheid mogelijk of noodzakelijk? 

Filosofen proberen tot een neutrale, universele beschouwing van het kennen te komen waarbinnen het menszijn slechts als een beperking wordt gezien. Deze beschouwingen bestaan dus feitelijk buiten de mens om. De mens zelf heeft er part noch deel aan. Wat de mens zelf ervaart of kent is schijn, of in het gunstigste geval slechts een fractie van de werkelijkheid.

Maar hoe kun je een wezenlijke beschouwing construeren over iets wat feitelijk geheel en al buiten je gezichtsveld ligt? En hoe zou je de waarheid daar dan wel kunnen vinden? Een zinvolle kennistheorie kan alleen beschreven worden wanneer de mens het uitgangspunt is. En dat zijn wij: wij zijn mensen. En dat doet Steiner nauwkeurig. Wij, mensen, doen kennis op, wij komen tot bewustzijn. Tenminste dat is mijn ervaring. Het gevoel en de wil spelen daarbij evengoed een rol van betekenis. Welke rol? Steiner onderzoekt het stap voor stap. En zoals iedere wiskundige, schuwt Steiner het gebruik van een axioma niet. Daar mag kritiek op geleverd worden. Want gemeende kritiek doet niets af aan de verfrissende en hoopvolle kennistheorie die hij in Waarnemen en denken en in de Filosofie van de vrijheid ontvouwt. Jonge mensen zouden zich daardoor gesterkt kunnen voelen.